Skip to main content
Top
Published in: Journal of Ethnobiology and Ethnomedicine 1/2017

Open Access 01-12-2017 | Research

Fischer’s Plants in folk beliefs and customs: a previously unknown contribution to the ethnobotany of the Polish-Lithuanian-Belarusian borderland

Authors: Monika Kujawska, Piotr Klepacki, Łukasz Łuczaj

Published in: Journal of Ethnobiology and Ethnomedicine | Issue 1/2017

Login to get access

Abstract

Background

Historical ethnobotanical studies are useful starting points for further diachronic analysis. The aim of this contribution is to present archival data from the Polish-Lithuanian-Belarusian borderland, which were collected by Adam Fischer, a Polish ethnographer from Lviv, in the 1930s. These data were originally gathered for publication in the first part of the Lexicon of Slavic beliefs and customs, dedicated to plant uses in traditional Slavonic culture. It was intended to be a joint international enterprise, but was never actually fulfilled.

Methods

In this article we used information from historical Lithuania (the Great Duchy of Lithuania), nowadays a border region between Poland, Lithuania and Belarus. We applied cultural importance indices such as Use Value, Relative Importance value and Sørensen similarity coefficient, in order to compare our data with a western Ukraine data set from the same research framework.

Results

In total, 153 plant taxa were registered as used in peasant culture in the Polish-Lithuanian-Belarusian borderland in the 1930s. The species which achieved the highest Use Values were: Calendula officinalis, Cyanus segetum, Helichrysum arenarium, Betula sp., Prunella vulgaris, and Nuphar lutea or Lilium sp. The most salient use categories were medicinal, followed by food and home garden plants. The overall similarity to plants recorded in western Ukraine within the same project of Fischer’s is quite low (46%), which may be explained by the partly different flora found in the regions, and a cultural discontinuity, revealed by the difference in species with the highest UV. Moreover, the field collaborators were different in the two regions and may have paid attention to different cultural spheres of use.

Conclusions

The presented ethnobotanical data are a valuable contribution to the ethnobotany of Eastern Europe as a whole. In particular, the presented list of plants may be a rich source for future studies on the ethnobotany of the Polish diaspora in Lithuania, and diachronic studies in north-east Poland and Belarus.
Literature
1.
go back to reference Davies N. Europe: A history. London: Random House; 1997. Davies N. Europe: A history. London: Random House; 1997.
2.
go back to reference Petkeviciute Z, Savickiene N, Savickas A, Bernatoniene J, Simaitiene Z, Kalveniene Z, Lazauskas R, Mekas TA. Urban ethnobotany study in Samogitia region, Lithuania. J Med Plant Res. 2010;4(1):064–71. Petkeviciute Z, Savickiene N, Savickas A, Bernatoniene J, Simaitiene Z, Kalveniene Z, Lazauskas R, Mekas TA. Urban ethnobotany study in Samogitia region, Lithuania. J Med Plant Res. 2010;4(1):064–71.
3.
go back to reference Engelking A, Golachowska E, Zielińska A (eds.). Tożsamość, Język, Rodzina. Z badań na pograniczu słowiańsko-bałtyckim. Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy; 2008. Engelking A, Golachowska E, Zielińska A (eds.). Tożsamość, Język, Rodzina. Z badań na pograniczu słowiańsko-bałtyckim. Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy; 2008.
4.
go back to reference Šeškauskaitė D, Gliwa B. Rūtà, die Nationalblume der Litauer: Zur Kulturgeschichte der Weinraute (Ruta graveolens L.) und zur Etymologie von litauisch rūtà und deutsch Raute. Anthropos. 2002;97(2):455–67. Šeškauskaitė D, Gliwa B. Rūtà, die Nationalblume der Litauer: Zur Kulturgeschichte der Weinraute (Ruta graveolens L.) und zur Etymologie von litauisch rūtà und deutsch Raute. Anthropos. 2002;97(2):455–67.
5.
go back to reference Šeškauskaitė D, Gliwa B. Some Lithuanian ethnobotanical taxa: a linguistic view on Thorn Apple and related plants. J Ethnobiol Ethnomed. 2006;2(1):1.CrossRef Šeškauskaitė D, Gliwa B. Some Lithuanian ethnobotanical taxa: a linguistic view on Thorn Apple and related plants. J Ethnobiol Ethnomed. 2006;2(1):1.CrossRef
6.
go back to reference Seskauskaitė D, Gliwa B. The Botanical Identity and Cultural Significance of Lithuanian Jovaras: An Ethnobotanical Riddle. In: Ethnobotany in the new Europe: people, health, and wild plant resources. New York – Oxford: Berghahn Books; 2010. p. 246–62. Seskauskaitė D, Gliwa B. The Botanical Identity and Cultural Significance of Lithuanian Jovaras: An Ethnobotanical Riddle. In: Ethnobotany in the new Europe: people, health, and wild plant resources. New York – Oxford: Berghahn Books; 2010. p. 246–62.
7.
go back to reference Petkevičius R, Typek J, Bilek M. Jan Kazimierz Muszyński (1884- 1957) prekursorem badań etnobotanicznych na Litwie. Etnobiologia Polska. 2014;4:55–82. Petkevičius R, Typek J, Bilek M. Jan Kazimierz Muszyński (1884- 1957) prekursorem badań etnobotanicznych na Litwie. Etnobiologia Polska. 2014;4:55–82.
8.
go back to reference Balys J. Liaudies magija ir medicina [Folk magic and folk medicine]. Bloomington: Author; 1951. Balys J. Liaudies magija ir medicina [Folk magic and folk medicine]. Bloomington: Author; 1951.
9.
go back to reference Muszyński J. Wileńskie zioła ludowe. Wiadomości Farmaceutyczne 1927;21-22:469-476. Muszyński J. Wileńskie zioła ludowe. Wiadomości Farmaceutyczne 1927;21-22:469-476.
10.
go back to reference Syreński S. Zielnik Herbarzem z ięzyka Łacinskiego zowią To iest Opisanie własne imion, kształtu, przyrodzenia, skutkow, y mocy Zioł wszelakich Drzew Krzewin y korzenia ich, Kwiatu, Owocow, Sokow Miasg, Zywic y korzenia do potraw zaprawowania Takze Trunkow, Syropow, Wodek Lekiwarzow, Konfektow […]. Kraków: W Drukarni Bazylego Skalskiego; 1613. Syreński S. Zielnik Herbarzem z ięzyka Łacinskiego zowią To iest Opisanie własne imion, kształtu, przyrodzenia, skutkow, y mocy Zioł wszelakich Drzew Krzewin y korzenia ich, Kwiatu, Owocow, Sokow Miasg, Zywic y korzenia do potraw zaprawowania Takze Trunkow, Syropow, Wodek Lekiwarzow, Konfektow […]. Kraków: W Drukarni Bazylego Skalskiego; 1613.
11.
go back to reference Wyżycki GJ. Zielnik ekonomiczno-techniczny: czyli opisanie drzew, krzewów i roślin dziko rosnących w kraju, jako też przyswojonych, z pokazaniem użytku ich w ekonomice, rękodziełach, fabrykach i medycynie domowej, z wyszczególnieniem jadowitych i szkodliwych […] ułożony dla gospodarzy i gospodyń. Vol. 2. Wilno: author’s edition; 1845. Wyżycki GJ. Zielnik ekonomiczno-techniczny: czyli opisanie drzew, krzewów i roślin dziko rosnących w kraju, jako też przyswojonych, z pokazaniem użytku ich w ekonomice, rękodziełach, fabrykach i medycynie domowej, z wyszczególnieniem jadowitych i szkodliwych […] ułożony dla gospodarzy i gospodyń. Vol. 2. Wilno: author’s edition; 1845.
12.
go back to reference Moszyński K. Polesie wschodnie. Materiały etnograficzne z wschodniej części byłego powiatu mozyrskiego oraz powiatu rzeczyckiego. Wydawnictwo Kasy im. Mianowskiego: Warszawa; 1928. Moszyński K. Polesie wschodnie. Materiały etnograficzne z wschodniej części byłego powiatu mozyrskiego oraz powiatu rzeczyckiego. Wydawnictwo Kasy im. Mianowskiego: Warszawa; 1928.
13.
go back to reference Orzeszkowa E. Kwiaty i ludzie nad Niemnem. Wisła: miesięcznik geograficzno-etnograficzny. 1888;2:675–703. Orzeszkowa E. Kwiaty i ludzie nad Niemnem. Wisła: miesięcznik geograficzno-etnograficzny. 1888;2:675–703.
14.
go back to reference Orzeszkowa E. Kwiaty i ludzie nad Niemnem. Hommes et plantes des bords du Niemen. Wisła: miesięcznik geograficzno-etnograficzny. 1891;5:235–47. Orzeszkowa E. Kwiaty i ludzie nad Niemnem. Hommes et plantes des bords du Niemen. Wisła: miesięcznik geograficzno-etnograficzny. 1891;5:235–47.
15.
go back to reference Wieras Z. [Bepac З]. Бeлapуcкa-пoльcкa-paceйcкa-лaцiнcкi бaтaнiчны cлoўнiк. Wilno: Drukiem S. Bekiera; 1924. Wieras Z. [Bepac З]. Бeлapуcкa-пoльcкa-paceйcкa-лaцiнcкi бaтaнiчны cлoўнiк. Wilno: Drukiem S. Bekiera; 1924.
16.
go back to reference Fedorowski M. Lud białoruski na Rusi Litewskiej: materyały do etnografii słowiańskiej zgromadzone w latach 1877–1891. T. 1. Kraków: Akademia Umiejętności; 1897. Fedorowski M. Lud białoruski na Rusi Litewskiej: materyały do etnografii słowiańskiej zgromadzone w latach 1877–1891. T. 1. Kraków: Akademia Umiejętności; 1897.
17.
go back to reference Graniszewska M, Leśniewska H, Mankiewicz-Malinowska A, Galera H. Rośliny użyteczne… Michała Fedorowskiego – dzieło odnalezione po 130 latach. Etnobiologia Polska. 2013;3:63–120. Graniszewska M, Leśniewska H, Mankiewicz-Malinowska A, Galera H. Rośliny użyteczne… Michała Fedorowskiego – dzieło odnalezione po 130 latach. Etnobiologia Polska. 2013;3:63–120.
18.
go back to reference Łuczaj Ł, Köhler P, Pirożnikow E, Graniszewska M, Pieroni A, Gervasi T. Wild edible plants of Belarus: from Rostafiński’s questionnaire of 1883 to the present. J Ethnobiol Ethnomed. 2013;9:1.CrossRef Łuczaj Ł, Köhler P, Pirożnikow E, Graniszewska M, Pieroni A, Gervasi T. Wild edible plants of Belarus: from Rostafiński’s questionnaire of 1883 to the present. J Ethnobiol Ethnomed. 2013;9:1.CrossRef
19.
go back to reference Sõukand R, Hrynevich Y, Vasilyeva I, Prakofjewa J, Vnukovich Y, Paciupa J, Hlushko A, Knureva Y, Litvinava Y, Vyskvarka S, Silivonchyk H, Paulava A, Kõiva M, Kalle R. Multi-functionality of the few: current and past uses of wild plants for food and healing in Liubań region, Belarus. J Ethnobiol Ethnomed. 2017;13:10.CrossRefPubMedPubMedCentral Sõukand R, Hrynevich Y, Vasilyeva I, Prakofjewa J, Vnukovich Y, Paciupa J, Hlushko A, Knureva Y, Litvinava Y, Vyskvarka S, Silivonchyk H, Paulava A, Kõiva M, Kalle R. Multi-functionality of the few: current and past uses of wild plants for food and healing in Liubań region, Belarus. J Ethnobiol Ethnomed. 2017;13:10.CrossRefPubMedPubMedCentral
20.
go back to reference Czekanowski J. Półwiecze Towarzystwa Ludoznawczego. Lud. 1946;36:33–88. Czekanowski J. Półwiecze Towarzystwa Ludoznawczego. Lud. 1946;36:33–88.
21.
go back to reference Jasiewicz Z, Rieszetow AM. Korespondencja między Adamem Fischerem a Dimitrem Konstantynowiczem Zieleninem. Etnografia Polska. 2003;47(1-2):31–47. Jasiewicz Z, Rieszetow AM. Korespondencja między Adamem Fischerem a Dimitrem Konstantynowiczem Zieleninem. Etnografia Polska. 2003;47(1-2):31–47.
22.
go back to reference Suchecka P. Korespondencja Adama Fischera w Zbiorach Archiwum Naukowego Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego. In: Jasiewicz Z, Karwicka T, editors. Przeszłość etnologii polskiej w jej teraźniejszości. Poznań: Dalet; 2001. p. 71–8. Suchecka P. Korespondencja Adama Fischera w Zbiorach Archiwum Naukowego Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego. In: Jasiewicz Z, Karwicka T, editors. Przeszłość etnologii polskiej w jej teraźniejszości. Poznań: Dalet; 2001. p. 71–8.
23.
go back to reference Gołąbek J. I Zjazd Filologów Słowiańskich w Pradze. Przegląd Pedagogiczny. 1929;33(13):793–4. Gołąbek J. I Zjazd Filologów Słowiańskich w Pradze. Przegląd Pedagogiczny. 1929;33(13):793–4.
24.
go back to reference Kujawska M, Łuczaj Ł, Typek J. Fischer’s Lexicon of Slavic beliefs and customs: a previously unknown contribution to the ethnobotany of Ukraine and Poland. J Ethnobiol Ethnomed. 2015;11:85.CrossRefPubMedPubMedCentral Kujawska M, Łuczaj Ł, Typek J. Fischer’s Lexicon of Slavic beliefs and customs: a previously unknown contribution to the ethnobotany of Ukraine and Poland. J Ethnobiol Ethnomed. 2015;11:85.CrossRefPubMedPubMedCentral
25.
go back to reference Fischer A. Rośliny w wierzeniach i zwyczajach ludu polskiego. Lud. 1929;28:240–7. Fischer A. Rośliny w wierzeniach i zwyczajach ludu polskiego. Lud. 1929;28:240–7.
26.
go back to reference Fischer A. Rośliny w wierzeniach i zwyczajach ludu polskiego. Kwestionariusz. Orli Lot. 1930;5-6:85-86. Fischer A. Rośliny w wierzeniach i zwyczajach ludu polskiego. Kwestionariusz. Orli Lot. 1930;5-6:85-86.
27.
go back to reference Łowmiański H. Studia nad dziejami Wielkiego Księstwa Litewskiego. Poznań: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza; 1983. Łowmiański H. Studia nad dziejami Wielkiego Księstwa Litewskiego. Poznań: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza; 1983.
28.
go back to reference Dąbrowki G. Prosta etnografia Wileńszczyzny. Wrocław: Katedra Etnologii i Antropologii Kulturowej UWr; 2013. Dąbrowki G. Prosta etnografia Wileńszczyzny. Wrocław: Katedra Etnologii i Antropologii Kulturowej UWr; 2013.
29.
go back to reference Łaguna S. Teki etnograficzne[manuscript nr 4439]. Wrocław: Ossolinum; no date. Łaguna S. Teki etnograficzne[manuscript nr 4439]. Wrocław: Ossolinum; no date.
31.
go back to reference Prance GT, Balée W, Boom BM, Carneiro RL. Quantitative ethnobotany and the case for conservation in Amazonia. Conserv Biol. 1987;1(4):296–310.CrossRef Prance GT, Balée W, Boom BM, Carneiro RL. Quantitative ethnobotany and the case for conservation in Amazonia. Conserv Biol. 1987;1(4):296–310.CrossRef
32.
go back to reference Bennett BC, Prance GT. Introduced plants in the indigenous pharmacopeia of northern South America. Econ Bot. 2000;54:90–102.CrossRef Bennett BC, Prance GT. Introduced plants in the indigenous pharmacopeia of northern South America. Econ Bot. 2000;54:90–102.CrossRef
33.
go back to reference Paluch A. Świat roślin w tradycyjnych praktykach leczniczych wsi polskiej. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego; 1984. Paluch A. Świat roślin w tradycyjnych praktykach leczniczych wsi polskiej. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego; 1984.
34.
go back to reference Zamudio F, Kujawska M, Hilgert NI. Honey as Medicinal and Food Resource. Comparison between Polish and Multiethnic Settlements of the Atlantic Forest, Misiones, Argentina. Open Complement Med J Special Issue Med Ethnobiol. 2010;2:58–73. Zamudio F, Kujawska M, Hilgert NI. Honey as Medicinal and Food Resource. Comparison between Polish and Multiethnic Settlements of the Atlantic Forest, Misiones, Argentina. Open Complement Med J Special Issue Med Ethnobiol. 2010;2:58–73.
35.
go back to reference Sõukand R, Quave CL, Pieroni A, Pardo-de-Santayana M, Tardío J, Kalle R, Łuczaj Ł, Svanberg I, Kolosova V, Aceituno-Mata L, Menendez-Baceta G. Plants used for making recreational tea in Europe: a review based on specific research sites. J Ethnobiol Ethnomed. 2013;9:58.CrossRefPubMedPubMedCentral Sõukand R, Quave CL, Pieroni A, Pardo-de-Santayana M, Tardío J, Kalle R, Łuczaj Ł, Svanberg I, Kolosova V, Aceituno-Mata L, Menendez-Baceta G. Plants used for making recreational tea in Europe: a review based on specific research sites. J Ethnobiol Ethnomed. 2013;9:58.CrossRefPubMedPubMedCentral
36.
go back to reference Gaweł A. Zwyczaje, obrzędy i wierzenia agrarne na Białostocczyźnie od połowy XIX do poczatku XXI wieku. Białystok: Księgarnia Akademicka; 2009. Gaweł A. Zwyczaje, obrzędy i wierzenia agrarne na Białostocczyźnie od połowy XIX do poczatku XXI wieku. Białystok: Księgarnia Akademicka; 2009.
37.
go back to reference Klepacki P. Rośliny użytkowe w Puszczy Knyszyńskiej i Beskidzie Niskim. Etnobiologia Polska. 2016;6:31–116. Klepacki P. Rośliny użytkowe w Puszczy Knyszyńskiej i Beskidzie Niskim. Etnobiologia Polska. 2016;6:31–116.
38.
39.
go back to reference Łuczaj Ł. Dziko rosnące rośliny jadalne użytkowane w Polsce od połowy XIX w. do czasów współczesnych. Etnobiologia Polska. 2011;1:57–125. Łuczaj Ł. Dziko rosnące rośliny jadalne użytkowane w Polsce od połowy XIX w. do czasów współczesnych. Etnobiologia Polska. 2011;1:57–125.
40.
go back to reference Kowecka E. Farbiarstwo tekstylne na ziemiach polskich (1750-1870). Stud i Mat z Hist Kult Mat. 1963;12(2):1–183. Kowecka E. Farbiarstwo tekstylne na ziemiach polskich (1750-1870). Stud i Mat z Hist Kult Mat. 1963;12(2):1–183.
41.
go back to reference Mowszowicz J. Przewodnik do oznaczania krajowych roślin zielarskich. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne; 1985. Mowszowicz J. Przewodnik do oznaczania krajowych roślin zielarskich. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne; 1985.
42.
go back to reference Sõukand R, Kalle R, Svanberg I. Uninvited guests: traditional insect repellents in Estonia used against the clothes moth Tineola bisselliella, human flea Pulex irritans and bedbug Cimex lectularis. Insect Sci. 2010;10:150. Sõukand R, Kalle R, Svanberg I. Uninvited guests: traditional insect repellents in Estonia used against the clothes moth Tineola bisselliella, human flea Pulex irritans and bedbug Cimex lectularis. Insect Sci. 2010;10:150.
43.
go back to reference Łuczaj Ł. Changes in Assumption Day Herbal Bouquets in Poland: a nineteenth century study revisited. Econ Bot. 2011;65(1):66–75.CrossRef Łuczaj Ł. Changes in Assumption Day Herbal Bouquets in Poland: a nineteenth century study revisited. Econ Bot. 2011;65(1):66–75.CrossRef
44.
go back to reference Łuczaj Ł. Rośliny święcone w bukietach w dniu Matki Boskiej Zielnej w cerkwiach prawosławnych na przedpolu Puszczy Białowieskiej. Plants in bouquets blessed on assumption day in orthodox churches in the vicinity of the Białowieża forest. Etnobiologia Polska. 2013;3:55–62. Łuczaj Ł. Rośliny święcone w bukietach w dniu Matki Boskiej Zielnej w cerkwiach prawosławnych na przedpolu Puszczy Białowieskiej. Plants in bouquets blessed on assumption day in orthodox churches in the vicinity of the Białowieża forest. Etnobiologia Polska. 2013;3:55–62.
45.
go back to reference Moszyński K. Atlas kultury ludowej w Polsce, vol. 2. Kraków: Polska Akademia Umiejętności; 1935. Moszyński K. Atlas kultury ludowej w Polsce, vol. 2. Kraków: Polska Akademia Umiejętności; 1935.
46.
go back to reference Kujawska M. Folk biology of Slavic-speaking peoples. Kazimierz Moszyński and his comparative studies. In: Svanberg I, Łuczaj Ł, editors. Pioneers in European Ethnobiology. Uppsala: Uppsala Studies in Eastern Europe 4; 2014. p. 181–199. Kujawska M. Folk biology of Slavic-speaking peoples. Kazimierz Moszyński and his comparative studies. In: Svanberg I, Łuczaj Ł, editors. Pioneers in European Ethnobiology. Uppsala: Uppsala Studies in Eastern Europe 4; 2014. p. 181–199.
47.
go back to reference Jundziłł B. Opisanie roślin w Prowincyi Wielkiego Xięstwa Litewskiego naturalnie rosnących według układu Linneusza. Wilno: Drukarnia Pijarów; 1791. Jundziłł B. Opisanie roślin w Prowincyi Wielkiego Xięstwa Litewskiego naturalnie rosnących według układu Linneusza. Wilno: Drukarnia Pijarów; 1791.
Metadata
Title
Fischer’s Plants in folk beliefs and customs: a previously unknown contribution to the ethnobotany of the Polish-Lithuanian-Belarusian borderland
Authors
Monika Kujawska
Piotr Klepacki
Łukasz Łuczaj
Publication date
01-12-2017
Publisher
BioMed Central
Published in
Journal of Ethnobiology and Ethnomedicine / Issue 1/2017
Electronic ISSN: 1746-4269
DOI
https://doi.org/10.1186/s13002-017-0149-8

Other articles of this Issue 1/2017

Journal of Ethnobiology and Ethnomedicine 1/2017 Go to the issue