Skip to main content
Top
Published in: Journal of Ethnobiology and Ethnomedicine 1/2015

Open Access 01-12-2015 | Research

Fischer’s Lexicon of Slavic beliefs and customs: a previously unknown contribution to the ethnobotany of Ukraine and Poland

Authors: Monika Kujawska, Łukasz Łuczaj, Joanna Typek

Published in: Journal of Ethnobiology and Ethnomedicine | Issue 1/2015

Login to get access

Abstract

Background

Historical ethnobotanical studies are important, even if they are only descriptive, because they help to throw light on the missing chains needed for diachronic analysis. However, the documentation of traditional uses of plants in some countries, e.g. Ukraine, is still fragmentary. The aim of this contribution is to fill the gap and present a portion of the data set, from western Ukraine, which was collected by Adam Fischer, a Polish ethnographer from Lviv, in the 1930s. These data were originally gathered to be published in the first part of the Lexicon of Slavic beliefs and customs, dedicated to plant uses in traditional Slavonic culture. The idea of writing the Lexicon arose in 1929 during the I Congress of Slavic Philologists in Prague and was intended to be a joint international enterprise, but has never actually been fulfilled.

Methods

In this article we used information from south-eastern Poland at that time – nowadays western Ukraine, collected in four provinces, 11 counties and 28 localities by Fischer’s collaborators. The majority of the information was accompanied by voucher specimens, which were determined by botanists at the Jan Kazimierz University. These data are still unpublished and stored on filecards in the archives of the Polish Ethnological Society in Wrocław, Poland. In our analysis we applied two indices: one to measure general plant versatility – Use Value, and another regarding medicinal plants – Relative Importance Value.

Results

In total, 179 plant taxa used in peasant culture in the western Ukraine in the 1930s were registered. The species which achieved the highest Use Values were: Achillea millefolium, Allium sativum, Vinca minor, Hypericum sp. and Juniperus communis. Among the collected plant names, Polish names dominate (59 %) over clearly Ukrainian and Ruthenian ones (31 %). The remaining 10 % of names were of unclear origin or could have been used by both groups. The most salient use categories were medicinal, followed by ritual – chiefly plants used in church ceremonies, followed by animal wellbeing (veterinary and fodder). However we learn very little about plant management in the peasant culture from the data set.

Conclusions

Analysis of the archival data threw new light on plant use and management in the Galicja region in the interwar period. It also increased our understanding of the central role of plants in spheres such as folk medicine, church ceremonies and animal wellbeing.
Appendix
Available only for authorised users
Literature
1.
go back to reference Svanberg I, Łuczaj Ł, editors. Pioneers in european ethnobiology. Uppsala: Uppsala University Press; 2014. Svanberg I, Łuczaj Ł, editors. Pioneers in european ethnobiology. Uppsala: Uppsala University Press; 2014.
2.
go back to reference Pardo-de-Santayana M, Pieroni A, Puri RK. Ethnobotany in the new Europe: people, health and wild plant resources - Vol. 14. New York: Berghahn Books; 2013. Pardo-de-Santayana M, Pieroni A, Puri RK. Ethnobotany in the new Europe: people, health and wild plant resources - Vol. 14. New York: Berghahn Books; 2013.
3.
go back to reference Pieroni A, Quave CL. (Eds.). ethnobotany and biocultural diversities in the Balkans. Perspectives on sustainable rural development and reconciliation. New York: Springer; 2014. Pieroni A, Quave CL. (Eds.). ethnobotany and biocultural diversities in the Balkans. Perspectives on sustainable rural development and reconciliation. New York: Springer; 2014.
4.
go back to reference Wenerska W. Zioła-dziwy: z literackiego zielnika romantycznego. Lublin: Wyd. Nauk. Gabriel Borowski; 2005. Wenerska W. Zioła-dziwy: z literackiego zielnika romantycznego. Lublin: Wyd. Nauk. Gabriel Borowski; 2005.
5.
go back to reference Rutkowski E. Zapiski etnograficzne z Ukrainy. Zbiór Wiadomości do Antropologii Krajowej. 1879;3:62–166. Rutkowski E. Zapiski etnograficzne z Ukrainy. Zbiór Wiadomości do Antropologii Krajowej. 1879;3:62–166.
6.
go back to reference Morawski Z. Mit roślinny w Polsce i na Rusi. Tarnów; 1884 Morawski Z. Mit roślinny w Polsce i na Rusi. Tarnów; 1884
7.
go back to reference Rokossowska Z. Lecznictwo ludowe. Zamawiania jako środek leczniczy. Wisła. 1892;6:421–3. Rokossowska Z. Lecznictwo ludowe. Zamawiania jako środek leczniczy. Wisła. 1892;6:421–3.
8.
go back to reference Rokossowska Z. O świecie roślinnym i podania ludu ruskiego na Wołyniu we wsi Jurkowszczyzna. Zbiór Wiadomości do Antropologii Krajowej. 1889;13:163–99. Rokossowska Z. O świecie roślinnym i podania ludu ruskiego na Wołyniu we wsi Jurkowszczyzna. Zbiór Wiadomości do Antropologii Krajowej. 1889;13:163–99.
9.
go back to reference Cybulski N. Próba badań nad żywieniem się ludu w Galicji. Kraków; 1894 Cybulski N. Próba badań nad żywieniem się ludu w Galicji. Kraków; 1894
10.
go back to reference Kolberg O. Pokucie – obraz etnograficzny, vol. 1-4. Kraków; 1882-89. Kolberg O. Pokucie – obraz etnograficzny, vol. 1-4. Kraków; 1882-89.
11.
go back to reference Talko-Hryncewicz J. Zarysy lecznictwa ludowego na Rusi południowej. Kraków: Akademia Umiejętności; 1893. Talko-Hryncewicz J. Zarysy lecznictwa ludowego na Rusi południowej. Kraków: Akademia Umiejętności; 1893.
12.
go back to reference Gustawicz B. Podania, przesądy, gadki i nazwy ludowe w dziedzinie przyrody. Rośliny. Zbiór Wiadomości do Antropologii Krajowej. 1885;6:201–317. Gustawicz B. Podania, przesądy, gadki i nazwy ludowe w dziedzinie przyrody. Rośliny. Zbiór Wiadomości do Antropologii Krajowej. 1885;6:201–317.
13.
go back to reference Köhler P. Józef Rostafinski’s ethnobotanical enquiry of 1883 concerning Polish vernacular names and uses of plants. Archi Natu Hist. 2015;42(1):140–52.CrossRef Köhler P. Józef Rostafinski’s ethnobotanical enquiry of 1883 concerning Polish vernacular names and uses of plants. Archi Natu Hist. 2015;42(1):140–52.CrossRef
14.
go back to reference Köhler PS. Józefa Rostafińskiego „Odezwa do nie botaników o zbieranie ludowych nazw roślin”. Wszechświat. 1986;87:13–6. Köhler PS. Józefa Rostafińskiego „Odezwa do nie botaników o zbieranie ludowych nazw roślin”. Wszechświat. 1986;87:13–6.
15.
go back to reference Łuczaj Ł. Dziko rosnące rośliny jadalne w ankiecie Józefa Rostafińskiego z roku 1883. Wild food plants in the questionnaire of Józef Rostafiński from 1883. Wiadomości Botaniczne. 2008;52:39–50. Łuczaj Ł. Dziko rosnące rośliny jadalne w ankiecie Józefa Rostafińskiego z roku 1883. Wild food plants in the questionnaire of Józef Rostafiński from 1883. Wiadomości Botaniczne. 2008;52:39–50.
16.
go back to reference Łuczaj Ł, Dumanowski J, Kohler P, Mueller-Bieniek A. The use and economic value of manna grass (Glyceria) in Poland from the middle ages to the twentieth century. Hum Ecol. 2012;40(5):721–33.CrossRef Łuczaj Ł, Dumanowski J, Kohler P, Mueller-Bieniek A. The use and economic value of manna grass (Glyceria) in Poland from the middle ages to the twentieth century. Hum Ecol. 2012;40(5):721–33.CrossRef
17.
go back to reference Łuczaj Ł, Köhler P. Grzyby w ankiecie Józefa Rostafińskiego (1850-1928) ogłoszonej w 1883 r. Mushrooms in Józef Rostafiński’s (1850-1928) questionnaire from 1883. Etnobiol. Pol. 2014;4:5–54. Łuczaj Ł, Köhler P. Grzyby w ankiecie Józefa Rostafińskiego (1850-1928) ogłoszonej w 1883 r. Mushrooms in Józef Rostafiński’s (1850-1928) questionnaire from 1883. Etnobiol. Pol. 2014;4:5–54.
18.
go back to reference Łuczaj Ł, Köhler P. Liście i inne zielone części dziko rosnących roślin w pożywieniu mieszkańców Polski i Kresów na podstawie ankiet Józefa Rostafińskiego (XIX w.) i Józefa Gajka (XX w.). Przegląd Historyczny. 2011;52(4):733–70. Łuczaj Ł, Köhler P. Liście i inne zielone części dziko rosnących roślin w pożywieniu mieszkańców Polski i Kresów na podstawie ankiet Józefa Rostafińskiego (XIX w.) i Józefa Gajka (XX w.). Przegląd Historyczny. 2011;52(4):733–70.
19.
go back to reference Fischer A. Zarys etnografii Polski Południowo-Wschodniej. Lwów: Związek Polskich Towarzystw Naukowych; 1939. Fischer A. Zarys etnografii Polski Południowo-Wschodniej. Lwów: Związek Polskich Towarzystw Naukowych; 1939.
20.
go back to reference Łuczaj Ł. Dzikie rośliny jadalne używane w okresach niedoboru żywności we wschodniej części Karpat (powiaty Krosno, Sanok, Lesko, Nadwórna, Kosów i Kołomyja) według ankiety szkolnej z 1934 roku. In: Łuczaj Ł, editor. Materiały z konferencji Dzikie rośliny jadalne – zapomniany potencjał przyrody, Przemyśl-Bolestraszyce 13 września 2007 r. Bolestraszyce: Arboretum i Zakład Fizjografii w Bolestraszycach; 2008. p. 161–81. Łuczaj Ł. Dzikie rośliny jadalne używane w okresach niedoboru żywności we wschodniej części Karpat (powiaty Krosno, Sanok, Lesko, Nadwórna, Kosów i Kołomyja) według ankiety szkolnej z 1934 roku. In: Łuczaj Ł, editor. Materiały z konferencji Dzikie rośliny jadalne – zapomniany potencjał przyrody, Przemyśl-Bolestraszyce 13 września 2007 r. Bolestraszyce: Arboretum i Zakład Fizjografii w Bolestraszycach; 2008. p. 161–81.
21.
go back to reference Kobiv Y. Slovnyk ukrayinskykh naukovykh nazv sudynnykh roslyn. Kyiv: Naukova Dumka; 2014. Kobiv Y. Slovnyk ukrayinskykh naukovykh nazv sudynnykh roslyn. Kyiv: Naukova Dumka; 2014.
22.
go back to reference Колосова В.Б. Лексика и символика славянской народной ботаники. Этнолингвистический аспект. Москва: «Индрик», 2009. Колосова В.Б. Лексика и символика славянской народной ботаники. Этнолингвистический аспект. Москва: «Индрик», 2009.
23.
go back to reference Łuczaj Ł. Brzozowy sok, „czeremsza” i zielony barszcz – ankieta etnobotaniczna wśród botaników ukraińskich. Birch sap, ramsons and green borsch – an ethnobotanical survey among Ukrainian botanists. Etnobiol Pol. 2012;2:15–22. Łuczaj Ł. Brzozowy sok, „czeremsza” i zielony barszcz – ankieta etnobotaniczna wśród botaników ukraińskich. Birch sap, ramsons and green borsch – an ethnobotanical survey among Ukrainian botanists. Etnobiol Pol. 2012;2:15–22.
24.
go back to reference Stryamets N, Elbakidze M, Ceuterick M, Angelstam P, Axelsson R. From economic survival to recreation: contemporary uses of wild food and medicine in rural Sweden, Ukraine and NW Russia. J Ethnobiol Ethnomed. 2015;11:53.PubMedPubMedCentralCrossRef Stryamets N, Elbakidze M, Ceuterick M, Angelstam P, Axelsson R. From economic survival to recreation: contemporary uses of wild food and medicine in rural Sweden, Ukraine and NW Russia. J Ethnobiol Ethnomed. 2015;11:53.PubMedPubMedCentralCrossRef
25.
go back to reference Łuczaj Ł, Stawarczyk K, Kosiek T, Pietras M, Kujawa A. Wild food plants and fungi used by Ukrainians in the western part of the Maramureş region in Romania. Acta Soc Bot Pol. 2015; 84(3):339–346. Łuczaj Ł, Stawarczyk K, Kosiek T, Pietras M, Kujawa A. Wild food plants and fungi used by Ukrainians in the western part of the Maramureş region in Romania. Acta Soc Bot Pol. 2015; 84(3):339–346.
26.
go back to reference Łuczaj Ł, Kosiek T, Stawarczyk K, Hebda K, Kotowski M. Liście używane do zawijania gołąbków przez Ukraińców w rumuńskim Maramuresz: notatka etnobotaniczna. Leaves used to make sarma rolls in the Ukrainian villages of Maramureş (Romania): an ethnobotanical note. Etnobiol Pol. 2014;4:83–7. Łuczaj Ł, Kosiek T, Stawarczyk K, Hebda K, Kotowski M. Liście używane do zawijania gołąbków przez Ukraińców w rumuńskim Maramuresz: notatka etnobotaniczna. Leaves used to make sarma rolls in the Ukrainian villages of Maramureş (Romania): an ethnobotanical note. Etnobiol Pol. 2014;4:83–7.
27.
go back to reference Varchol N. Roslyny v narodnych povirjach rusyniv-ukrajinciv Priašivščyny. Priašiv: Exco; 2002. Varchol N. Roslyny v narodnych povirjach rusyniv-ukrajinciv Priašivščyny. Priašiv: Exco; 2002.
28.
go back to reference Czekanowski J. Półwiecze Towarzystwa Ludoznawczego. Lud. 1946;36:33–88. Czekanowski J. Półwiecze Towarzystwa Ludoznawczego. Lud. 1946;36:33–88.
29.
go back to reference Jasiewicz Z, Rieszetow AM. Korespondencja między Adamem Fischerem a Dimitrem Konstantynowiczem Zieleninem. Etnografia Polska. 2003;47(1-2):31–47. Jasiewicz Z, Rieszetow AM. Korespondencja między Adamem Fischerem a Dimitrem Konstantynowiczem Zieleninem. Etnografia Polska. 2003;47(1-2):31–47.
30.
go back to reference Staszczak Z. Wykaz zawartości Archiwum Naukowego PTL (1945-1955). In: Bittner H, editor. Materiały do bibliografii etnografii polskiej(1945-1955). Wrocław: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze; 1955. p. 3–27. Staszczak Z. Wykaz zawartości Archiwum Naukowego PTL (1945-1955). In: Bittner H, editor. Materiały do bibliografii etnografii polskiej(1945-1955). Wrocław: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze; 1955. p. 3–27.
31.
go back to reference Suchecka P. Korespondencja Adama Fischera w zbiorach archiwum naukowego polskiego towarzystwa ludoznawczego. In: Jasiewicz Z, Karwicka T, editors. Przeszłość etnologii polskiej w jej teraźniejszości. Poznań: Dalet; 2001. p. 71–8. Suchecka P. Korespondencja Adama Fischera w zbiorach archiwum naukowego polskiego towarzystwa ludoznawczego. In: Jasiewicz Z, Karwicka T, editors. Przeszłość etnologii polskiej w jej teraźniejszości. Poznań: Dalet; 2001. p. 71–8.
32.
go back to reference Gołąbek J. I zjazd filologów słowiańskich w pradze. Przegląd Pedagogiczny. 1929;33(13):793–4. Gołąbek J. I zjazd filologów słowiańskich w pradze. Przegląd Pedagogiczny. 1929;33(13):793–4.
33.
go back to reference Ritter JB. Historia i nauka literatury na I Zjeździe Filologów Słowiańskich w Pradze. Ruch Literacki. 1929;9:265–70. Ritter JB. Historia i nauka literatury na I Zjeździe Filologów Słowiańskich w Pradze. Ruch Literacki. 1929;9:265–70.
34.
go back to reference Fischer A. Rośliny w wierzeniach i zwyczajach ludu polskiego. Lud. 1929;28:240–7. Fischer A. Rośliny w wierzeniach i zwyczajach ludu polskiego. Lud. 1929;28:240–7.
35.
go back to reference Fischer A. Rośliny w wierzeniach i zwyczajach ludu polskiego. Kwestionariusz. Orli Lot. 1930;5(6):85–6. Fischer A. Rośliny w wierzeniach i zwyczajach ludu polskiego. Kwestionariusz. Orli Lot. 1930;5(6):85–6.
36.
go back to reference Fischer A. Przypomnienie kwestionariusza w sprawie roślin. Orli Lot. 1934;5:66–7. Fischer A. Przypomnienie kwestionariusza w sprawie roślin. Orli Lot. 1934;5:66–7.
37.
go back to reference Tomaszewski J. Mniejszości narodowe w Polsce w latach 1918 – 1939. Warszawa: Młodzieżowa Agencja Wydawnicza; 1985. Tomaszewski J. Mniejszości narodowe w Polsce w latach 1918 – 1939. Warszawa: Młodzieżowa Agencja Wydawnicza; 1985.
38.
go back to reference Davies N. God’s Playground. A History of Poland: 1795 to the Present (Vol. 2). Oxford: Oxford University Press; 2005. Davies N. God’s Playground. A History of Poland: 1795 to the Present (Vol. 2). Oxford: Oxford University Press; 2005.
39.
go back to reference Spittal S. Lecznictwo ludowe w Załoźcach i okolicy. Tarnopol: Polskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk; 1938. Spittal S. Lecznictwo ludowe w Załoźcach i okolicy. Tarnopol: Polskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk; 1938.
40.
go back to reference Paluch A. Świat roślin w tradycyjnych praktykach leczniczych wsi polskiej. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego; 1984. Paluch A. Świat roślin w tradycyjnych praktykach leczniczych wsi polskiej. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego; 1984.
41.
42.
go back to reference Moszyński K. Kultura ludowa Słowian (Vol. 1). Kraków: Polska Akademja Umiejętności; 1929. Moszyński K. Kultura ludowa Słowian (Vol. 1). Kraków: Polska Akademja Umiejętności; 1929.
43.
go back to reference Prance GT, Balee W, Boom BM, Carneiro RL. Quantitative ethnobotany and the case for conservation in Amazonia. Conserv Biol. 1987;1(4):296–310.CrossRef Prance GT, Balee W, Boom BM, Carneiro RL. Quantitative ethnobotany and the case for conservation in Amazonia. Conserv Biol. 1987;1(4):296–310.CrossRef
44.
go back to reference Bennett BC, Prance GT. Introduced plants in the indigenous pharmacopeia of northern South America. Econ Bot. 2000;54:90–102.CrossRef Bennett BC, Prance GT. Introduced plants in the indigenous pharmacopeia of northern South America. Econ Bot. 2000;54:90–102.CrossRef
45.
go back to reference Oklejewicz K, Łuczaj Ł. Rośliny święcone w kościołach w dniu Matki Boskiej Zielnej na południowych przedmieściach Rzeszowa ze szczególnym uwzględnieniem dysfanii Schradera (Dysphania schraderiana (Schult.) Mosyakin & Clemants). Etnobiol Pol. 2015;5:15–26. Oklejewicz K, Łuczaj Ł. Rośliny święcone w kościołach w dniu Matki Boskiej Zielnej na południowych przedmieściach Rzeszowa ze szczególnym uwzględnieniem dysfanii Schradera (Dysphania schraderiana (Schult.) Mosyakin & Clemants). Etnobiol Pol. 2015;5:15–26.
46.
go back to reference Łuczaj Ł. Changes in Assumption Day Herbal Bouquets in Poland: a nineteenth century study revisited. Econ Bot. 2011;65(1):66–75.CrossRef Łuczaj Ł. Changes in Assumption Day Herbal Bouquets in Poland: a nineteenth century study revisited. Econ Bot. 2011;65(1):66–75.CrossRef
47.
go back to reference Łuczaj Ł. Bukiety święcone w dniu matki boskiej zielnej w beskidzie niskim i dołach jasielsko-sanockich. Płaj. 2008;36:56–65. Łuczaj Ł. Bukiety święcone w dniu matki boskiej zielnej w beskidzie niskim i dołach jasielsko-sanockich. Płaj. 2008;36:56–65.
48.
go back to reference Foster GM. Disease etiologies in non-Western medical systems. Am Anthropol. 1976;78(4):773–82.CrossRef Foster GM. Disease etiologies in non-Western medical systems. Am Anthropol. 1976;78(4):773–82.CrossRef
49.
go back to reference Helman C. Culture, health, and illness: an introduction for health professionals. London, Boston: Wright; 1990. Helman C. Culture, health, and illness: an introduction for health professionals. London, Boston: Wright; 1990.
50.
go back to reference Barthel de Weydenthal M. Uroczne oczy. Lwów: Towarzystwo Naukowe we Lwowie; 1922. Barthel de Weydenthal M. Uroczne oczy. Lwów: Towarzystwo Naukowe we Lwowie; 1922.
51.
go back to reference Petkevičius R, Typek J, Bilek M. Jan Kazimierz Muszyński (1884- 1957) prekursorem badań etnobotanicznych na Litwie. Etnobiol Pol. 2014;4:55–82. Petkevičius R, Typek J, Bilek M. Jan Kazimierz Muszyński (1884- 1957) prekursorem badań etnobotanicznych na Litwie. Etnobiol Pol. 2014;4:55–82.
52.
go back to reference Kujawska M. Folk biology of Slavic-speaking territory. Kazimierz Moszyński (1887-1959) and his comparative studies. In: Svanberg I, Łuczaj Ł, editors. Pioneers in european ethnobiology. Uppsala: Uppsala University Press; 2014. p. 181–200. Kujawska M. Folk biology of Slavic-speaking territory. Kazimierz Moszyński (1887-1959) and his comparative studies. In: Svanberg I, Łuczaj Ł, editors. Pioneers in european ethnobiology. Uppsala: Uppsala University Press; 2014. p. 181–200.
Metadata
Title
Fischer’s Lexicon of Slavic beliefs and customs: a previously unknown contribution to the ethnobotany of Ukraine and Poland
Authors
Monika Kujawska
Łukasz Łuczaj
Joanna Typek
Publication date
01-12-2015
Publisher
BioMed Central
Published in
Journal of Ethnobiology and Ethnomedicine / Issue 1/2015
Electronic ISSN: 1746-4269
DOI
https://doi.org/10.1186/s13002-015-0073-8

Other articles of this Issue 1/2015

Journal of Ethnobiology and Ethnomedicine 1/2015 Go to the issue